با تشکر از جناب آقای بهادر ابراهیمی قیری
موضوع ایده: تاریخچه مالیات بر ارزش افزوده در جهان وایران
مالیات بر ارزش افزوده یا Value Added Tax و به اختصار (VAT) نخستین بار درسال۱۹۱۸میلادی از سوی فون زیمنس1تاجر آلمانی به منظور فائق آمدن بر مشکلات کمبود درآمد دولت آلمان معرفی شد. این نوع مالیات با ارائه روش اعتباری آدامز2 درسال۱۹۲۱میلادی و توسط لاره3 درسال 1957میلادی توسعه یافت. اما مالیات بر ارزش افزوده در فرانسه و در سال ۱۹۴۸میلادی به مورد اجرا گذاشته شد. سپس در دهه 1960 میلادی با انتخاب و اجرای این نظام مالیاتی در کشورهای ساحل عاج، برزیل، دانمارک، آلمان، اروگوئه، سوئد و هلند گستره این نظام مالیاتی در جهان توسعه پیدا کرد.
شورای اتحادیه اقتصادی اروپا برای هماهنگ سازی سیستمهای مالیاتی و حمایت از تجارت، تمام اعضا را ملزم کرد تا از اول ژانویه ۱۹۷۰این سیستم را در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا اعمال کنند. اگرچه این نوع مالیات در یک دهه رشد چندانی نداشت اما در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰و ۱۹۹۰به اوج رسید تا جایی که در دو دهه پایانی قرن بیستم سریع ترین رشد را در کشورهای جهان داشت و براساس آخرین آمار ، مالیات بر ارزش افزوده هم اکنون در ۱5۰کشور دنیا اجرا می شود.
پراکندگی کشور های استفاده کننده از مالیات بر ارزش افزوده در سراسر جهان حکایت از این دارد که مدلهای اقتصادی مختلف حاکم برکشور ها مانع استفاده ازاین نوع مالیات نیست. ضمن آنکه طبق نتایج بدست آمده از بررسی همین کشورها میزان پیشرفت و توسعه یافتگی نیزمانعی براجراء آن نمی باشد.کشورهای فقیرتوسعه نیافته ای چون سودان، اتیوپی، پاناما، بورکینافاسو،لبنان، آلبانی،کشور های پیشرفته وتوسعه یافته مانندآلمان ،فرانسه،انگلیس، ایتالیا ،ژاپن، اسپانیا ، کانادا، روسیه وکره جنوبی این نوع مالیات را در کشور خود به اجرا گذاشته اند.از نظر پراکندگی جغرافیایی نیز کشورهای مختلفی از چهارقاره جهان وجوددارندکه نظام مالیات برارزش افزوده را پذیرفته اند واجرا می کنند. حتی کشورهای همجوارما ،نظیر قرقیزستان ،پاکستان،ترکمنستان، ارمنستان،آذربایجان، قزاقستان،ترکیه،اردن این سیستم را اجرا می نمایندواین کشورها ،ازنظرخصوصیات فرهنگی واجتماعی وجوه مشترکی باما دارند.
بنابراین با توجه به تعدد کشورهای مجری مالیات بر ارزش افزوده وسیر رو به رشد کشور های استفاده کننده ا زآن در جهان،که تنها در دهه١٩٩٠میلادی نزدیک به ٧٠ کشور این نظام مالیاتی را پذیرفته اند، به نظر می رسد در چند سال آینده کمتر کشورهایی در جهان یافت شوند که سیستم مالیات خود را به مالیات بر ارزش افزوده مجهز وتقویت نکرده باشند.چرا که به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران ارتباط نزدیکی بین اجرای مالیات برارزش افزوده و توانمندی های مالی کشور وجود دارد.
در کشور جمهوری اسلامی ایران، لایحه مالیات بر ارزش افزوده درسال 1366برای نخستین بار به مجلس ارسال شداما به دلیل شرایط خاص اقتصادی ویژه جنگ و اجرای سیاستهای تثبیت قیمتها با تقاضای دولت از دستور کار مجلس خارج شد.پس از فراز ونشیب های بسیاردرسال 1379 دفتر مستقل طرح مالیات بر ارزش افزوده در سازمان امور مالیاتی کشور تاسیس شدو درسالهای ۱۳۸۲و۱۳۸۱ به منظور رفع بخشی از مشکلات حاکم بر اخذ مالیاتها و عوارض از کالاها و خدمات و همچنین فراهم آوردن مقدمات اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده، قانون موسوم به "تجمیع عوارض" تصویب و به اجرا گذاشته شد.
درسال ۱۳۸۴کلیات لایحه مالیات بر ارزش افزوده در صحن علنی مجلس تصویب شد در سال1385 ، مجلس شورای اسلامی براساس اصل ۸۵قانون اساسی، تصویب اجرای آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده را به کمیسیون امور اقتصادی تفویض کرد.درسال ۱۳۸۶مواد لایحه مالیات بر ارزش افزوده به تصویب کمیسیون اقتصادی مجلس رسید.درهمین سال ،مدت اجرای آزمایشی لایحه مالیات بر ارزش افزوده ۵سال تعیین شد. لایحه مالیات بر ارزش افزوده به تایید نهایی شورای نگهبان رسیدو بعنوان قانون به دولت ابلاغ شد.در اول تیرماه87 ، قانون مالیات بر ارزش افزوده توسط رئیسجمهور جهت اجرا ابلاغ شدو از اول مهر ماه همان سال اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده به طوررسمی اجرا شد.